Sapat na sa akin - tula ni Fadwa Tuqan (makatang Palestino)

SAPAT NA SA AKIN

Tula ni Fadwa Tuqan

(Salin ng tulang Palestino)

(Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.)

Sapat na sa aking mamatay sa kanyang lupa

mailibing sa kanya

upang malusaw at maglaho sa kanyang lupa

pagkatapos ay sisibol na animo'y bulaklak

na nilalaro ng isang paslit mula sa aking bansa.

Sapat na sa akin ang manatili

sa pagkayapos ng aking bansa

na nasa kanyang sinapupupunan

bilang isang dakot ng alikabok

isang suwi ng damo

isang bulaklak.

10.03.2024

Pinaghalawan ng tula at litrato mula sa kawing na: 

https://adarshbadri.me/letters/poems-that-tell-the-story-of-palestine/  

Proyektong pagsasalin na balak ilunsad bilang aklat sa Nobyembre 29, 2024, International Day of Solidarity with the Palestinian People

Librong On Writing ni Stephen King, pa-bertdey ni misis

LIBRONG ON WRITING NI STEPHEN KING, PA-BERTDEY NI MISIS

ang regalo ni misis sa akin

ang pangarap kong librong On Writing 

ng nobelistang si Stephen King

upang pagsulat ko'y paghusayin

kaytagal ko iyong hinagilap

sa maraming tindahan ng aklat

subalit lagi nang walang stock

sa online lang ni misis nahanap

nagbabakasakaling matuto

at mapaunlad ang pagkukwento

lalo't ngayon aking napagtanto

maging nobelista'y pangarap ko

buti't nagkaroon nitong aklat

na sa akin makapagmumulat

upang sa pagsulat pa'y umunlad

upang humusay sa paglalahad

- gregoriovbituinjr.

10.02.2024

Nais namin ng mas maayos na kamatayan - tula ni Mosab Abu Toha (makatang Palestino)

NAIS NAMIN NG MAS MAAYOS NA KAMATAYAN

Tula ni Mosab Abu Toha

(Salin ng tulang Palestino)

(Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.)

Nais namin ng mas maayos na kamatayan.

Pinapangit at pinilipit ang aming katawan

ng burda ng mga punglo at granadang nagputukan.

Mali ang bigkas ng aming pangalan

sa radyo at telebisyon

Ang aming larawang nakadikit sa dingding 

ng aming gusali ay kumupas na't namutla.

Nawala ang mga nakaukit na tala sa aming lapida,

na natatakpan ng dumi ng mga ibon at bayabag.

Walang nagdidilig sa mga punong nagbibigay 

ng lilim sa aming libingan.

Ang nagliliyab na araw ay nagapi 

ng aming naaagnas na katawan.

10.01.2024

Pinaghalawan ng tula mula sa kawing na: 

https://adarshbadri.me/letters/poems-that-tell-the-story-of-palestine/  

Proyektong pagsasalin na balak ilunsad bilang aklat sa Nobyembre 29, 2024, International Day of Solidarity with the Palestinian People

Kung dapat akong mamatay - tula ni Refaat Alareer (makatang Palestino)

KUNG DAPAT AKONG MAMATAY

TULA NI REFAAT ALAREER

(Salin ng tulang Palestino)

(Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.)

Kung dapat akong mamatay,

dapat kang mabuhay

upang isalaysay ang aking kwento

upang ibenta ang mga gamit ko

upang bumili ng isang pirasong tela

at ilang mga pulseras,

(gawin itong puting may mahabang buntot)

upang ang isang musmos, saanmang lugar sa Gaza

habang mata'y nakatitig sa langit

nag-aabang sa kanyang amang umalis nang naglalagablab—

nang hindi nagpaalam kahit kanino

hindi man lang sa laman ng kanyang laman

o maging sa kanyang sarili—

nakikita ang saranggola, ang saranggolang

ginawa mo, na lumilipad sa itaas

at saglit na naisip na mayroong anghel doon

na bumabalik nang may pag-ibig

Kung dapat akong mamatay

hayaang dalhin nito'y pag-asa

hayaang ito'y maging kwento 

10.01.2024

Pinaghalawan ng tula mula sa kawing na: 

https://inthesetimes.com/article/refaat-alareer-israeli-occupation-palestine

Proyektong pagsasalin na balak ilunsad bilang aklat sa Nobyembre 29, 2024, International Day of Solidarity with the Palestinian People

Magkakulay ay pagdugtungin

MAGKAKULAY AY PAGDUGTUNGIN

makukulay na bilog ay pakatitigan

at magkaparehong kulay ay pagdugtungin

animo'y napakapayak ng panuntunan

laro ng lohika kung pakaiisipin

ito ngayon ang kinagigiliwang laro

matapos magtrabaho nitong abang lingkod

pinakapahinga na kapag hapong hapo

sa maghapong tila kalabaw kung kumayod

pag tumunganga sa kisame'y magninilay

dudurugin ang utak sa maraming paksa

paano nga ba bawat tula'y maging tulay

upang dinggin ng pamahalaan ang dukha

kayhusay mo kapag kulay ay napagdugtong

na tandang mapanuri ka, listo't marunong

- gregoriovbituinjr.

09.30.2024

* mula sa app game na Dot Line

Pagsusunog ng kilay

PAGSUSUNOG NG KILAY

"The first duty of a revolutionary is to be educated." ~ Che Guevara

nagsusunog pa rin nitong kilay

upang pagsusuri ko'y humusay

maraming inaaral na tunay

samutsaring paksang naninilay

di lang sa eskwela makukuha

ang mga natutunan ng masa

ang dunong at pag-aanalisa

ay sa paligid din makikita

tayo'y magbasa ng dyaryo't aklat

kayraming isyung mahahalungkat

na makatutulong din ng sukat

upang mahasa't makapagmulat

ika nga, una nating tungkulin

ay matuto ng laksang aralin

lalo't sistema'y nais baguhin

nang lipunang makatao'y kamtin

- gregoriovbituinjr.

09.30.2024

Kaylakas ng ulan sa madaling araw

KAYLAKAS NG ULAN SA MADALING ARAW

gising pa rin ako kahit madaling araw

dahil ulan sa yero'y nakabubulahaw

nagtalukbong ng kumot habang giniginaw

nais umidlip ngunit tulog ko'y kaybabaw

paligid ay nilagyan ko ng mga balde

dahil tumutulo na ang yerong kisame

mahirap humimbing, baka magbaha dine

sa loob ng bahay, ay, kaytinding bagahe

minsan, titila at agad muling papatak

ang ulan, talagang mabibigat ang bagsak

animo buong tahanan na'y pinipisak

tila bubong at puso ko na'y winawasak

di na simpleng ulan, kundi unos na, unos

buti kung sakahan ang didiligang lubos

paano pag binaha'y lungsod ng hikahos?

ang magagawang tulong pa rin ba ay kapos?

madaling araw, tuloy ang pagsusulat ko

kayraming paksa: baha, unos, anod, bagyo

mitigasyon, adaptasyon, klimang nagbago

pati lagay ng paslit na nagdidiliryo

- gregoriovbituinjr.

09.30.2024

Diwa't salita

DIWA'T SALITA

"Thoughts are the gun. Words are the bullets." ~ tatak mula sa isang tshirt

sa pagkatha ng kwento o tula

dapat malay sa diwa't salita

ugnayan ng dalawang adhika'y

paano ginagamit ng tama

mula sa kasabihang masiste

kaisipan ang tangan mong riple

salita naman ang punglo dine

ang diwa't salita ang mensahe

sa pag-akda ng tula o kwento

nobela, o sanaysay man ito

diwa't salita'y gamiting wasto

nang may kapayapaan sa mundo

ang bumuo ng sibilisasyon

ay diwa't salita ng kahapon

na nagagamit pa hanggang ngayon

at mga sunod pang henerasyon

- gregoriovbituinjr.

09.29.2024

Paalala sa pintuan

PAALALA SA PINTUAN

naroon ang paalala sa pinto

kung hihilahin ba o itutulak

Ingles muna, sunod ay Filipino

Hapon o Tsino't Koreanong sulat

isa'y "Pull the Door" kung nais pumasok

isa'y "Push the Door" kung nais lumabas

iinom doon ng kapeng mausok

o kung nais mo'y masarap na gatas

sa isang mall sa Cubao ko nakita

kaya kinodakan ko ito agad

upang maitula ko kapagdaka

nahalina sa simbolo't panulat

kulang ng panulat Baybayin natin

na magandang dito'y isamang sadya

dapat ay may katutubong Baybayin

subalit sinong magpapasimula?

- gregoriovbituinjr.

09.28.2024

Tapat na dyanitor

TAPAT NA DYANITOR

dyanitor siyang tunay na kahanga-hanga
pagkat sinoli niya'y pitakang nawala
at di lamang isa kundi dalawang beses
na masasabi mong kalooba'y kaylinis

apat na buwan pa lang na nagtatrabaho
bilang dyanitor ang tapat na mamang ito
ang kanyang pangalan ay Vicente Boy Dalut
nagsoli ng wallet, di naging mapag-imbot

malinis ang iskul, malinis pa ang budhi
katapatan niya'y maipagkakapuri
ayon kay Kagawad Pulido, nararapat
lamang parangalan ang mga taong tapat

nagpapasalamat ang mga estudyante
sa kanilang iskul sa Rosario, Cavite
katapatan niya'y isa nang inspirasyon
sa bayan at institusyon ng edukasyon

sa taong tapat, kami rito'y nagpupugay
mabuhay ka, Vicente Boy Dalut, Mabuhay!
sa anumang larangang iyo pang tahakin
nawa ginawa mo'y sa tagumpay ka dalhin

- gregoriovbituinjr.
09.27.2024

* ulat mula sa pahayagang Abante, Setyembre 27, 2024, pahina 8

Mula sinapupunan hanggang hukay

MULA SINAPUPUNAN HANGGANG HUKAY

sa aking ugat ay nananalaytay

ang dugong bayani ngunit may lumbay

dapat na mayroong pagkakapantay

mula sinapupunan hanggang hukay

kaya patuloy kaming nangangarap

ng isang sistemang di mapagpanggap

kundi lipunang walang naghihirap

pagkat ginhawa na'y danas nang ganap

kaibigan, maaari ba nating

sabay-sabay na ito'y pangarapin

ang pagsasamantala'y gagapiin

at lipunang may hustisya'y kakamtin

kaya ipaglaban nating totoo

maitayo'y lipunang makatao

may pagkakapantay-pantay ang tao

at walang sinumang api sa mundo

- gregoriovbituinjr.

09.26.2024

Magsing-irog

MAGSING-IROG

lagi tayong magkaugnay

sa gitna ng tuwa't lumbay

ay mag-iibigang tunay

di tayo maghihiwalay

sinasamba kita, sinta

mabago man ang sistema

makamit man ang hustisya

pakaiibigin kita

sa pagbabakasakali

pagsinta'y naipagwagi

di papayag maduhagi

ng sinumang mang-aglahi

tara na sa paraiso

na animo'y kalaboso

ikaw na sintang totoo'y

kukulungin sa bisig ko

- gregoriovbituinjr.

09.25.2024

* litrato mula sa google

Dalawang magkaibang aklat, iisa ang pabalat

DALAWANG MAGKAIBANG AKLAT, IISA ANG PABALAT

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nitong Manila International Book Fair 2024, sa SMX, ay nakabili ako ng dalawang magkaparehong aklat, sa booth ng UP Press, ngunit magkaiba ng Volume. Ang unang aklat ay The Achieve of, the Mastery, Filipino Poetry and Verse from English, mid-'90s to 2016; The Sequel to A Habit of Shores, Volume I, at ang ikalawang aklat ay may gayon ding pamagat, ngunit Volume II. Pareho itong inedit nina national artist for literature Gemino H. Abad at Mookie Katigbak-Lacuesta.

Noong araw na iyon ay nakabili ako ng 15 aklat, na halos pampanitikan lahat. Ang pito ay tigtitrenta pesos, at limang tigpi-P59. Kaya marahil ay di ko napansin na may magkaparehong aklat, na mabigat din nang binuhat kong lahat. Kaya ang nabanggit kong dalawang aklat sa itaas ay hindi ko napunang nabili ko pala pareho. Akala ko nga ay parehong libro ang nabili ko, kaya labis akong nanghihinayang. Subalit sa pagsusuri ay nakita kong magkaiba pala, ang isa ay Volume I at ang isa ay Volume II. Buti na lang.

Ang Volume I, na hanggang pahina 430, ay nagkakahalaga ng P100 at ang Volume II, na hanggang pahina 440, ay P59 lamang. Sa nilalaman, magkapareho rin mula pahina xvii - Acknowledgements, at mula pahina xix hanggang xxxiv - General Introduction: The Achieve of, the Mastery. Sa bandang dulong kabanata ng aklat ay magkapareho rin ang nilalaman ng Poets' Bio-Notes and Sources of Poems, na binubuo ng 68 pahina.

Pareho rin ang disenyo ng pabalat, kaya akala ko'y parehong aklat. Napatanong ako sa aking sarili: Bakit hindi man lang pinag-iba ang disenyo ng pabalat ng Volume I at Volume II? Wala na bang ibang naisip na disenyo ang nag-layout nito? Dapat ay pinag-iba nila ang disenyo ng pabalat upang hindi makalito, at hindi hahanapin kung anong volume ba ito.

Subalit mula pahina 1 ay nagkaiba na ang nilalaman. Sa Volume I ay nalathala ang mga tula ng dalawang national artist for literature ng bansa - sina Edith Tiempo at Cirilo F. Bautista. Magkaiba naman ng volume ang mag-amang Mario at Maningning Miclat. Kasama naman sa Volume II ang anim na tula ng editor ng nasabing aklat na si Mookie Katigbak-Lacuesta.

Animnapu't pitong makata ang bumubuo ng Volume I, habang pitumpu't apat na makata naman ang nasa Volume II. Bale isandaan at apatnapu't isang makata lahat. Binilang ko rin ang talambuhay ng bawat makata sa dulo ng aklat, at 141 din silang lahat.

Sa ngayon, nais kong namnamin muna ang mga kathang tula sa Ingles ng mga makatang Pinoy na nasa aklat. At kumatha ng munting tula sa usaping naisiwalat.

DALAWANG MAGKAIBANG AKLAT, IISA ANG PABALAT

pag-uwi ng bahay, ako'y sadyang nagulat

akala ko, nabili ko'y parehong aklat

pagkat pareho ang disenyo ng pabalat

panghihinayang sa puso ko'y umakibat

hanggang sa masuri kong magkaiba pala

ang dalawang libro, at Volume I ang una

magkasingkapal, Volume II naman ang isa

buti na lang, tingin ko'y pareho talaga

pareho rin ang una't huling kabanata

ngunit ang nilalaman ay nag-ibang sadya

katipunan ng tula ng mga makata

katasin mo't may libog, danas, luha't tuwa

bawat tulang narito'y nais kong manamnam

kung alin ang matamis, maalat, maanghang

dapat lang nating maunawa't malasahan

ang dagta't gata ng kanilang panulaan

06.24.2024

Palasiwi

PALASIWI

palasiwi pala pag sinalin sa ating wika

ang upong cross-legged o nakasalampak sa lupa

at magkakurus ang paa sa harap, tingnan mo nga

yaong larawang ipinaliwanag ng patula

nabasa sa UP Diksiyonaryong Filipino

na may sarili pala tayong salitang ganito

na dapat ay gawin nating popular na totoo

upang bagong henerasyon ay magamit din ito

madalas palasiwi akong umupo sa bahay

imbes na sa silya, nakasalampak akong husay

sa sahig, habang sa dulang ay nagtitipang tunay

sa kompyuter habang patuloy pa ring nagninilay

sa mga pagtitipon sa labas na nadaluhan

minsan palasiwi kaming uupo sa damuhan

doon ay magbabahaginan ng nasa isipan

na madalas mauwi sa tawanan at kwentuhan

- gregoriovbituinjr.

09.24.2024

* palasiwi - mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, p.891

* litrato ng palasiwi mula sa google

Papogi lang ang mga trapo

PAPOGI LANG ANG MGA TRAPO

ibinulgar ng Mambubulgar ang katotohanan

na ibinotong mga artista'y papogi lamang

na di makapagserbisyo ng matino sa bayan

ika nga ng sambayanan, sila'y hanggang porma lang

marami nga raw namamatay sa akala, di ba?

akala ng masa, gaganda na ang buhay nila

dahil binoto'y idolo nilang bida't artista

ngayon, tanong niya: "Ba't puro papogi lang sila?"

pinakitang nagdarasal ang masa sa litrato

na sinisisi'y mga artistang kanyang idolo

sumagot naman ang langit sa mahirap na ito:

"Iyan ang napapala ng bobotanteng tulad mo!"

walang pinag-iba sa dinastiyang pulitikal

na ilang henerasyon nang naupo nang kaytagal

na lugar ay hinahawakan ng kamay na bakal

subalit pag-unlad ng buhay ng masa'y kaybagal

tama na ang pamumuno ng mga naghahari

palitan na ang bulok na sistema, hari't pari

dapat tayong magkaisa sa diwang makauri

ilagay sa posisyon ay atin namang kauri

- gregoriovbituinjr.

09.23.2024

* komiks mula sa pahayagang Bulgar, Setyembre 23, 2024, pahina 4

Pera ng bayan

PERA NG BAYAN

paano ba dapat gamitin ang pera ng bayan?

dapat batid iyan ng sinumang nanunungkulan

dahil sila'y halal, ibinoto ng taumbayan

dapat sa kapakanang pangmasa ang katapatan

perang di dapat magamit sa sariling interes

kundi sa kapakanan ng maraming nagtitiis

sa hirap dahil sa kapritso ng kuhila't burgis

na katiwaliang ginawa'y makailang beses

dapat pera ng bayan ay gamitin sa serbisyo

ngunit di sa kapakanan ng tusong pulitiko

di para sa dinastiyang pulitikal at trapo

at lalo na, serbisyo'y di dapat ninenegosyo

kayraming corrupt na pera ng bayan ay inumit

iba'y ginagamit upang sila'y iboto ulit

dapat batid nilang iulat paano nagamit

ang pera ng bayan, gaano man iyon kaliit

ah, wala tayong kakampihan sa sinumang paksyon

ng naghaharing uri, kampon man niya o niyon

maging tapat lang ang halal sa sinumpaang misyon

ay makatitiyak ng suporta sinuman iyon

- gregoriovbituinjr.

09.23.2024

* ulat at litrato mula sa People's Journal Tonight, Setyembre 23, 2024

Lovely Inan, naka-2 ginto sa World Weightlifting

LOVELY INAN, NAKA-2 GINTO SA WORLD WEIGHTLIFTING

tulad ni Caloy Yulo, nakadalawang ginto rin

si Lovely Inan sa sinalihan niyang weightlifting

ayon sa ulat, nauna si Angeline Colonia

na makakuha rin ng dalawang gintong medalya

animo'y sinusundan nila ang nagawang bakas

ng Olympic gold medalist na si Hidylin Diaz

aba'y nahaharap sa magandang kinabukasan

ang ating mga Olympian sa nasabing larangan

Lovely Inan at Angeline Colonia, pagpupugay

sa napili ninyong larangan ay magpakahusay

sa mga bagong dugo'y tunay kayong inspirasyon

kapuri-puring binuhat ninyo ang ating nasyon

maraming salamat sa inyong inambag sa bansa

kayo'y magagaling at tunay na kahanga-hanga

- gregoriovbituinjr.

09.23.2024

* ulat mula sa pahayagang Bulgar, Setyembre 23, 2024, pahina 12

Tao ka ba?

TAO KA BA?

aba'y nagtatanong sa atin ang internet

o ang A.I. o artificial intelligence

beripikahin: "Are you human?", "Tao ka ba?"

upang mabatid na tao ka nga talaga

tinanong ba'y ang di kayang gawin ng A.I.?

o kung tao ka, dapat mayroong patunay?

may beripikasyon "to fight spam and abuse,

please verify you are human", gawin nang lubos

batid ba natin kung kompyuter ang kausap

o tao rin tulad natin yaong kaharap

na tulad sa messenger o pag nag-zoom meeting

gamit ang teknolohiyang dapat alamin

kailangan daw ang human verification

upang matuloy ang nakabinbin mong layon

tanong: "Tao ka ba?", walang paligoy-ligoy

sagutin mong "Yes" upang makapagpatuloy

- gregoriovbituinjr.

09.22.2024

* litrato mula sa isang app

Pusang kumakain ng halaman

PUSANG KUMAKAIN NG HALAMAN

nabidyuhan ni misis si alaga

naroong kumakain ng halaman

buti't nakunan niya iyong sadya

na di ko naman natitiyempuhan

iyon pala ang kanyang kinakain

pag gutom at wala kami sa bahay

pag nasa labas at di mapakain

ang pusa, nginangata yaong uhay

o tanim na tanglad o damong ligaw

na basta na lang tumubo sa paso

na para kay alaga'y nakatighaw

ng uhaw, gutom, sakit, o siphayo

ah, batid ng pusa ang kalikasan

at ang pagkain ng halamang gamot

na pag siya'y aming napabayaan

ay kanyang batid kung saan susuot

- gregoriovbituinjr.

09.22.2024

* mapapanood ang bidyo sa kawing na: https://fb.watch/uLqc8i91ZM/ 

Salin ng First Quarter Storm: Unang Sigwa ng Sangkapat o Sigwa ng Unang Sangkapat?

SALIN NG FIRST QUARTER STORM: UNANG SIGWA NG SANGKAPAT O SIGWA NG UNANG SANGKAPAT?

Munting pagninilay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nitong ikalimampu't dalawang anibersaryo ng batas militar ay dumalo ang inyong lingkod sa paggunita sa araw na ito sa isang aktibidad sa Bantayog ng mga Bayani. May aktibidad sa awditoryum na puno ng maraming tao.

Mataman akong nakinig sa mga nagsalita. Narinig ko sa isang tagapagsalita ang "Unang Sigwa ng Sangkapat" na siyang pagkakasalin o translasyon umano ng First Quarter Storm. Dalawang beses niya itong inulit, at isinulat ko agad ito sa munti kong kwaderno. Bakasakaling magamit ko sa sanaysay, tula at iba pang sulatin.

Subalit napaisip din ako. "Unang Sigwa ng Sangkapat" nga ba ang totoong salin ng First Quarter Storm? O baka naman Sigwa ng Unang Sangkapat, na siya kong palagay. Bakit kamo?

Sa "Unang Sigwa ng Sangkapat", ang noun o pangngalan ay Sangkapat o Quarter. Kung gayon, ang "Unang Sigwa" ang adjective o pang-uri.

Subalit pag ating sinuri ang pariralang First Quarter Storm, ang pangngalan o noun sa First Quarter Storm ay Storm, hindi Quarter. Kumbaga iyon ang pinakapaksa.

Anong klaseng storm iyon? First Quarter. Kaya ang First Quarter ang pang-uri o adjective ng Storm. Kaya dapat munang isalin ang First Quarter o Unang Sangkapat. 

Sa First Quarter naman, ang noun ay Quarter at ang adjective ay First.

Pag isinalin sa Ingles ang "Unang Sigwa ng Sangkapat" ay First Storm of Quarter, dahil ang Unang Sigwa ay First Storm.

Pag isinalin sa Filipino ang First Quarter ay Unang Sangkapat. Samakatuwid, ang salin ng First Quarter Storm ay Sigwa ng Unang Sangkapat, kung pagbabatayan ang balarilang Filipino. Hindi Unang Sangkapat Sigwa, lalong hindi rin Unang Sigwa ng Sangkapat.

ANG SALIN NG FQS

Sigwa ng Unang Sangkapat ang tamang salin

ng First Quarter Storm, salin para sa akin

kaya nga hindi Unang Sigwa ng Sangkapat

dahil First Storm of Quarter ang masisipat

tingnan natin ang pagkakapwesto ng Storm

makikitang siya'y noun o pangngalan doon

habang First Quarter ay adjective o pang-uri

ng Storm, pag iyong sinipat at sinuri

kung may nagkamali man ay maitatama

lalo't salin ng First Storm ay Unang Sigwa

sa pwestuhan, adjective ang First, noun ang Quarter

at Unang Sangkapat ang salin ng First Quarter

tagapagsalita'y buong nirerespeto

subalit sana'y matanggap ang pagwawasto

paumanhin, sana'y di ako nakasakit

ng damdamin, ngunit wastong salin ay giit

09.21.2024